آنالیز و تعیین کمی 7 داروی OTC با دستگاه HPLC

آنالیز و تعیین کمی 7 داروی OTC با دستگاه HPLC Agilent

آنالیز و تعیین کمی 7 داروی OTC با دستگاه HPLC توسعه و تأیید روش HPLC دوتایی ژنریک Agilent 1260 Infinity II

توسعه و تأیید روش HPLC دوتایی Binary ژنریک Agilent 1260 Infinity II

جداسازی و تعیین مقدار همزمان 7 داروی بدون نسخه OTC با استفاده از ستون Agilent InfinityLab Poroshell 120

🔷 عنوان:

توسعه و تأیید یک روش عمومی کروماتوگرافی مایع با عملکرد بالا (HPLC) به‌صورت باینری Binary با استفاده از دستگاه Agilent 1260 Infinity II

🔶 چکیده:

یک روش عمومی معکوس فاز (RP-HPLC) با سیستم باینری Binary ، با استفاده از دستگاه Agilent 1260 Infinity II LC توسعه یافته و مورد تأیید قرار گرفت.

هدف آن تعیین هم‌زمان 7 ترکیب دارویی فعال شامل استامینوفن (ACE)، دکسترومتورفان (DEX)، دوکسیلامین (DOX)، فنیل‌افرین (PHE)، گایفنزین (GUA)، کافئین (CAF) و آسپیرین (ASP) می‌باشد.

جداسازی این ترکیبات در مدت زمان 5 دقیقه با استفاده از ستون Agilent InfinityLab Poroshell 120 EC-C8 به ابعاد 2.1 × 150 میلی‌متر و ذرات 2.7 میکرومتر انجام شد. روش به‌صورت گرادیان خطی ساده با دو فاز متحرک انجام شد:

• فاز A: محلول 0.1٪ تری‌فلوئورواستیک اسید (TFA) در آب خالص
• فاز B: مخلوطی از استونیتریل و متانول به نسبت حجمی 750:250 به همراه 0.1٪ TFA

سرعت جریان برابر با 0.35 میلی‌لیتر در دقیقه و حجم تزریق 5 میکرولیتر بود.

دتکتور آشکارسازی در طول‌موج 280 نانومتر توسط آشکارساز آرایه دیودی DAD انجام شد.

در طی تأیید روش، ویژگی‌هایی همچون اختصاصی بودن، خطی بودن و دقت بررسی گردید.

 این روش عمومی RP-HPLC برای آنالیزهای روتین داروهای بدون نسخه (OTC) سرماخوردگی و سرفه مناسب می‌باشد.

🔶 مقدمه:

داروهای بدون نسخه (OTC) به راحتی در داروخانه‌ها و فروشگاه‌ها در دسترس مشتریان قرار دارند و برای مصرف نیاز به تجویز پزشک ندارند. این داروها به اشکال مختلفی مانند قرص، کپسول‌های مایع و شربت عرضه می‌شوند و به‌طور کلی برای مصرف شخصی ایمن تلقی می‌شوند.

بسیاری از شرکت‌های دارویی، محصولات OTC را با ترکیب دو یا چند ماده مؤثر دارویی در یک فرم دوز (مانند قرص، ژل نرم و شربت) برای سهولت مصرف تولید می‌کنند (برای مثال: پاراستامول یا استامینوفن و آسپیرین).

بررسی منابع علمی نشان می‌دهد که HPLC  به‌عنوان روش ترجیحی برای تجزیه و تحلیل داروهای ضد سرماخوردگی و سرفه به دلیل در دسترس بودن وسیع و زمان کوتاه آنالیز انتخاب می‌شود.

فرمولاسیون‌های چندجزئی حاوی ترکیبات فعالی مانند استامینوفن، دکسترومتورفان و کافئین، در بازار رایج هستند و معمولاً برای درمان علائم سرماخوردگی و سرفه استفاده می‌شوند.

در نتیجه، بسیاری از محققان تلاش کرده‌اند تا روش‌هایی را توسعه دهند که بتوانند چندین ماده مؤثره را به‌طور هم‌زمان در فرمولاسیون‌های مختلف شناسایی و کمّی‌سازی کنند.

در این مطالعه، هدف اصلی توسعه یک روش عمومی، سریع و ساده با استفاده از سیستم Agilent 1260 Infinity II برای اندازه‌گیری هم‌زمان 7 ترکیب مذکور است.

 پیش از این، تنها یک مقاله به بررسی این هفت ترکیب در یک روش با زمان 20 دقیقه پرداخته بود. بنابراین، در این تحقیق، یک روش HPLC ساده، سریع و مقرون‌به‌صرفه توسعه یافته و تأیید شده است.

🔷 بخش آزمایشگاهی (Experimental)

برای این مطالعه، از سیستم کروماتوگرافی مایع Agilent 1260 Infinity II به همراه نرم‌افزار OpenLab CDS استفاده شد. این سیستم در پیکربندی استاندارد مورد استفاده قرار گرفت و جزئیات تجهیزات در جدول 1 آمده است.

ترکیبات استامینوفن (ACE)، کافئین (CAF)، آسپیرین (ASP)، دکسترومتورفان (DEX)، دوکسیلامین (DOX)، فنیل‌افرین (PHE) و گایفنزین (GUA) از شرکت Sigma-Aldrich تهیه شدند.

 ستون کروماتوگرافی Poroshell 120 EC-C8 با ابعاد 150 × 2.1 میلی‌متر و اندازه ذره 2.7 میکرومتر (کد فنی: 693775-906) برای جداسازی استفاده شد.

اسید تری‌فلوئورواستیک (TFA) از Sigma-Aldrich، متانول و استونیتریل (درجه HPLC) از Honeywell خریداری شدند. آب فوق خالص (18 MΩ·cm) توسط سیستم Milli-Q تهیه و از فیلتر 0.2 میکرومتری عبور داده شد.

✅ آماده‌سازی محلول‌های استاندارد:

ابتدا تمام محلول‌های استوک (مادر) در متانول حل شدند تا محلولی شفاف حاصل شود. سپس با استفاده از فاز متحرک A (0.1٪ TFA در آب)، محلول ترکیبی نهایی آماده شد با غلظت‌های زیر:

• ACE: µg/mL 80
• DEX: µg/mL 300
• DOX: µg/mL 125
• PHE: µg/mL 80
• ASP: µg/mL 80
• CAF: µg/mL 25
• GUA: µg/mL 50

🔷 توسعه و بهینه‌سازی روش کروماتوگرافی (Experiments 1-4)

✅ آزمایش اول (Experiment 1):

هدف: انتخاب بافر مناسب سازگار با LC/MS

• فاز متحرک A: 0.1% TFA در آب
• فاز متحرک B: متانول 100%
• ستون: Poroshell 120 EC-C8
• حجم تزریق: 5 µL
• سرعت جریان: 0.3 mL/min
• دمای ستون: 30 درجه سانتی‌گراد
• طول‌موج: 280 نانومتر

🔹 نتیجه: همه پیک‌ها ظرف 17 دقیقه ظاهر شدند. ولی جداسازی بین کافئین و دوکسیلامین ضعیف بود و زمان اجرای روش نسبتاً طولانی.

✅ آزمایش دوم (Experiment 2):

تغییر فاز B به استونیتریل 100%

• سایر شرایط مشابه آزمایش اول

🔹 نتیجه: زمان اجرای روش به 14 دقیقه کاهش یافت. وضوح بین پیک کافئین و دوکسیلامین بهتر شد ولی هنوز زمان زیادی مصرف می‌شد.

✅ آزمایش سوم (Experiment 3):

تغییر برنامه گرادیان و افزایش جریان به 0.35 mL/min

• سایر شرایط مشابه

🔹 نتیجه: زمان آنالیز به 5.2 دقیقه کاهش یافت ولی جداسازی بین استامینوفن و فنیل‌افرین، و کافئین و دوکسیلامین کافی نبود.

✅ آزمایش چهارم (Experiment 4):

اصلاح فاز B به ترکیب 0.1% TFA در استونیتریل:متانول (نسبت 75:25)

• شرایط دیگر مشابه

🔹 نتیجه: همه پیک‌ها در زمان کمتر از 5 دقیقه جدا شدند و وضوح بین همه ترکیبات به‌طور مطلوب افزایش یافت. این روش نهایی انتخاب شد و تحت عنوان بهترین روش پیشنهادی برای تعیین هم‌زمان 7 ماده فعال معرفی گردید.

🧪 جزئیات شرایط کروماتوگرافی نهایی (از جدول 2):

• ستون: Agilent Poroshell 120 EC-C8, 150 × 2.1 mm, 2.7 µm
• فاز A: 0.1% TFA در آب
• فاز B: 0.1% TFA در استونیتریل:متانول (75:25 v/v)
• گرادیان:
  • 0 دقیقه: 15% B
  • 5 دقیقه: 100% B
• سرعت جریان: 0.35 mL/min
• دمای ستون: 30 درجه سانتی‌گراد
• حجم تزریق: 5 µL
• آشکارسازی: 280 نانومتر، عرض باند: 4 نانومتر، نرخ داده‌برداری: 10 هرتز

🟩

🔷 تأیید روش (Method Verification)

✅ بررسی خطی بودن (Linearity)

مطابق با دستورالعمل ICH Q2(R1)، خطی بودن روش با تهیه 6 سطح غلظتی از آنالیت‌ها بررسی شد:

• استامینوفن (ACE): µg/mL 32 تا 112
• دکسترومتورفان (DEX): µg/mL 120 تا 480
• دوکسیلامین (DOX): µg/mL 48 تا 168
• فنیل‌افرین (PHE): µg/mL 32 تا 112
• آسپیرین (ASP): µg/mL 32 تا 112
• کافئین (CAF): µg/mL 10 تا 35
• گایفنزین (GUA): µg/mL 20 تا 70

📌 هر غلظت به صورت 3 بار تزریق (triplicate) وارد HPLC شد و میانگین مساحت پیک‌ها برای رسم منحنی کالیبراسیون در برابر غلظت رسم گردید.

🔹 نتایج: مقدار ضریب همبستگی (R²) برای تمامی ترکیبات برابر با 0.9999 بود که نشان‌دهنده خطی بودن عالی روش در محدوده 30% تا 140% از غلظت هدف می‌باشد.

✅ بررسی اختصاصی بودن (Specificity)

برای ارزیابی اختصاصی بودن، تزریق بلنک (فاز متحرک A) انجام شد. در این آزمایش هیچ‌گونه تداخلی با زمان بازداری (Retention Time) ترکیبات مشاهده نشد.

🔹 بنابراین، روش قادر است پیک ترکیبات ACE، DEX، DOX، ASP، PHE، CAF و GUA را از سیگنال‌های ناشی از رقیق‌کننده (diluent) به‌خوبی تفکیک کند.

✅ دقت (Precision)

شش نمونه جداگانه از محلول استاندارد با ترکیبات زیر تهیه شد:

• ACE: µg/mL 80
• DEX: µg/mL 300
• DOX: µg/mL 120
• ASP: µg/mL 80
• PHE: µg/mL 80
• CAF: µg/mL 25
• GUA: µg/mL 50

📌 نتایج دقت با محاسبه %RSD از شش تزریق مجزا به‌دست آمد.

🔹 مقدار %RSD برای تمام آنالیت‌ها کمتر از 2.0% بود. تکرارپذیری بسیار خوب، نشان‌دهنده دقت بالای روش است.

✅ پایداری (Robustness)

برای ارزیابی پایداری روش، شرایط کروماتوگرافی به‌طور عمدی تغییر داده شد:

📌 در هر آزمایش تنها یک متغیر تغییر داده شد و بقیه شرایط ثابت باقی ماندند.

🔹 نتیجه: تغییرات جزئی در پارامترها، تأثیر قابل‌توجهی بر روی جداسازی و وضوح پیک‌ها نداشت. تنها زمان اجرای روش تحت تأثیر قرار گرفت.

🔷 نتیجه‌گیری نهایی (Conclusion)

در این مقاله، یک روش کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) سریع، ساده و کم‌هزینه برای آنالیز هم‌زمان 7 ماده فعال دارویی در داروهای بدون نسخه (OTC) توسعه یافته و تأیید گردید.

• روش نهایی بر پایه گرادیان دو فازی و ستون Poroshell 120 طراحی شد.
• کل زمان اجرای کروماتوگرافی کمتر از 5 دقیقه بود.
• فشار عملیاتی حدود 350 بار (5365 psi) در دمای 35 درجه سانتی‌گراد ثبت شد.
• مصرف حلال تنها 1.75 میلی‌لیتر به ازای هر تزریق بود که روش را از نظر اقتصادی نیز بسیار بهینه می‌سازد.

این روش برای آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت دارویی، به‌خصوص در صنعت تولید داروهای ضد سرماخوردگی و OTC، یک گزینه سریع، دقیق، و قابل‌اتکا است.

🔷 منابع علمی استفاده‌شده:

مقاله به 5 منبع علمی از ژورنال‌های معتبر اشاره دارد که شامل توسعه روش‌های مشابه یا مرتبط با HPLC برای داروهای OTC می‌باشند.

منظور از داروهای OTC چیست و شامل چه داروهایی میشود؟

داروهای OTC یا Over-The-Counter به داروهایی گفته می‌شود که برای تهیه آن‌ها نیازی به نسخه پزشک نیست و مستقیماً از داروخانه‌ها یا فروشگاه‌ها قابل تهیه هستند.

🟩 تعریف دقیق:

OTC (بدون نسخه) یعنی داروهایی که مصرف آن‌ها برای عموم ایمن تلقی شده است و عوارض جانبی آن‌ها نسبتاً کم است، به شرطی که طبق دستور مصرف شوند. این داروها توسط سازمان‌های ناظر (مانند FDA در آمریکا) برای فروش آزاد تأیید شده‌اند.

🟨 ویژگی‌های داروهای OTC:

• نیاز به تجویز پزشک ندارند
• معمولاً برای درمان علائم خفیف و کوتاه‌مدت استفاده می‌شوند
• ایمنی بالا دارند
• دوز مشخص و محدود دارند
• اغلب در اشکال قرص، شربت، اسپری بینی، کرم و قطره در دسترس‌اند

🟦 دسته‌بندی و نمونه داروهای OTC رایج:

🔹 مسکن‌ها و تب‌برها:

• استامینوفن (Paracetamol / Acetaminophen)
• ایبوپروفن
• آسپرین

🔹 ضد سرفه و سرماخوردگی:

• دکسترومتورفان (ضد سرفه)
• دوکسیلامین (آنتی‌هیستامین خواب‌آور)
• گایفنزین (خلط‌آور)
• فنیل‌افرین (ضد احتقان بینی)

🔹 ضد حساسیت (آنتی‌هیستامین‌ها):

• لوراتادین
• سیتریزین

🔹 داروهای گوارشی:

• آنتی‌اسیدها مانند رانیتیدین یا امپرازول
• داروهای ضد اسهال مثل لوپرامید
• ملین‌ها مثل لاکتولوز

🔹 مکمل‌های غذایی و ویتامین‌ها

🔹 داروهای پوستی:

• کرم‌های ضد قارچ
• پمادهای ضد التهاب (هیدروکورتیزون 1%)

🟥 هشدار مهم:

گرچه این داروها نیاز به نسخه ندارند، اما مصرف بی‌رویه یا نادرست آن‌ها می‌تواند باعث بروز عوارض جدی شود. خواندن بروشور و مشورت با داروساز بسیار توصیه می‌شود.

آنالیز و تعیین کمی 7 داروی OTC با دستگاه HPLC اجیلنت

آنالیز و تعیین کمی 7 داروی OTC با دستگاه HPLC جداسازی و تعیین مقدار همزمان 7 داروی بدون نسخه OTC با استفاده از ستون Agilent InfinityLab Poroshell 120

توسعه و تأیید روش HPLC دوتایی ژنریک Agilent 1260 Infinity II

جداسازی و تعیین مقدار همزمان 7 داروی بدون نسخه OTC با استفاده از ستون Agilent InfinityLab Poroshell 120

آنالیز و تعیین کمی 7 داروی OTC با دستگاه HPLC اجیلنت

آنالیز و تعیین کمی 7 داروی OTC با دستگاه HPLC اجیلنت

آنالیز و تعیین کمی 7 داروی OTC با دستگاه HPLC اجیلنت

آنالیز و تعیین کمی 7 داروی OTC با دستگاه HPLC اجیلنت

آنالیز و تعیین کمی 7 داروی OTC با دستگاه HPLC اجیلنت

آنالیز و تعیین کمی 7 داروی OTC با دستگاه HPLC اجیلنت

آنالیز و تعیین کمی 7 داروی OTC با دستگاه HPLC اجیلنت

روش آنالیز و تعیین کمی 7 داروی OTC با دستگاه HPLC اجیلنت